Het eerste millennium in Nederland volgens Albert Delahaye

Julius Caesar in Nederland, Nederlandse plaatsen op een Romeinse wegenkaart, Bonifatius bij Dokkum vermoord, Willibrord de apostel van de Lage Landen, Wijk bij Duurstede een internationale zeehaven? Voor wie de traditionele opvattingen aanvaardt, is de geschiedenis van Nederland van de Romeinse tijd tot het jaar 1000 een uitgemaakte zaak. Maar zijn de originele bronnen allemaal wel zo duidelijk en eensluidend? Geschiedenis-scepticus en archivaris Albert Delahaye (1915-1987) dacht er anders over.

Ongerijmdheden in de traditionele opvattingen

Toen in de jaren na de tweede wereldoorlog de in Nijmegen werkende archivaris Albert Delahaye de geschiedenis van Nederland in het eerste millennium intensief ging bestuderen, kwam hij al snel ongerijmdheden tegen. Zo kan de Romeinse naam van Nijmegen nergens absoluut worden bevestigd, zou Groot-Brittannië vanuit Katwijk zijn bereikt in plaats van het meer logische Calais en bevestigen de archeologische vondsten de geschreven bronnen niet, nauwelijks of alleen met behulp van aannames.

Het water heeft vrij spel

Volgens Delahaye is het onmogelijk dat de lager gelegen delen van Nederland tussen 300 en 900 bewoonde gebieden waren. Hij wijst erop dat langs de noord-Franse en Belgische kust in die periode enkele malen grootschalige en langdurige overstromingen (transgressies) plaatsvonden. Deze overstromingen hadden uiteraard ook gevolgen voor Nederland en maakte het grootste gedeelte van het land tot moeras- en waddengebied en dus goeddeels onbewoonbaar. Delahaye geeft aan, dat dit ook de reden is waarom er zo weinig bodemvondsten uit deze periode zijn gedaan en waarom de Romeinen het land in de derde eeuw verlieten. In een groot deel van de Nederlandse bodem zijn Romeinse lagen afgedekt door afzettingssedimenten van rivier- en zeeklei, hetgeen overstromingen suggereert.

Delahaye: 'de geschiedenis moet worden herzien'

Naast foutief geïnterpreteerde bronnen van onder meer Julius Caesar, Strabo en andere klassieke schrijvers, meent Albert Delahaye dat de (veelal Franstalige) teksten waarop de geschiedenis van Nederland in het eerste millennium is gebaseerd afkomstig waren uit Frankrijk en België. Zo is het klooster van Egmond aan Zee (bekend om zijn omvangrijke bibliotheek) in de middeleeuwen vanuit een abdij in Gent gesticht. Meegekomen documenten en beschrijvingen van heiligenlevens zouden naderhand op Nederland zijn geprojecteerd. Als Delahaye's theorie klopt, zou veel van de Nederlandse geschiedenis tussen de jaren 0 en 1000 herschreven moeten worden. Maar dat niet alleen. Namen van steden, dorpen en streken zouden geen historische achtergrond meer hebben in Nederland en talloze opvattingen moeten worden herzien. In deze Special een kort overzicht van enkele van de belangrijkste aanwijzingen die de huidge geschiedschrijving van ons land volgens Delahaye op losse schroeven zetten. Hoewel sommigen de theorieën van Delahaye tegenwoordig als 'weerlegd' betitelen, zijn de oude bronnen waarop hij zich baseerde niet veranderd. Het uiteindelijke oordeel ligt bij de lezer.